Читать Сайсары күөлгэ түбэлтэ

Таксист Назар Давидян хара сарсыардаттан табыллыбатах күнэ үүннэ. Гаражка кэлэн, массыынатын саҥардыы көрүнэн эрдэҕинэ, диспетчерскэйгэ ыҥырбыттара. Куруук кинини эйэҕэстик, үөрэ-көтө көрсөр диспетчер Светлана бүгүн тимир-тамыр курдугун тута бэлиэтээтэ, дорообото-дыраастыйа суох, кини кыайан тиийбэтэх аадырыһын квитанциятын үҥүлүтээт, быһа бааччы: «Бэҕэһээ эйиэхэ бэриллибит 6-с сакааһы тоҕо толорботуҥ? Пассажир кэлэн үҥсэ сылдьар, «такси тиийбэтэ, онон сөмөлүөттэн хааллым» диир». Назар Хатыҥ Үрэх даачатыгар пассажирдары илдьибитин, онно көлөһөтө тэстэн уларытаары мучумааннаһан хойутаабытын эҥин быһаарыах буолбута да, диспетчер хайыы-үйэ атын суоппарга хайыһан иһэн киҥинэйбитэ: «Пассажиргын кытта бэйэҥ быһаарыс…»

Назар таксопарка олбуоруттан, туохтан эрэ куотардыы, түргэнник сырылатан тахсыбыта, модун «Волгата» хас биирдии хамсаныытын имигэстик истэриттэн, бөлүүн түспүт хаар сып-сырдыгынан, ып-ырааһынан туналыйарыттан дьэ арыый сэргэхсийэ быһыытыйда, бэл, бу чэбдик салгыны эҕирийээри, аанын сэгэттэ – кутулла түспүт салгыны иҥсэлээхтик ыймахтаата, онтон сабан «лип» гыннарда. Ханныгын да иһин, бэҕэһээ сыыстарда – хаһан да киһи баҕатын ханнарыа суох хачыгырас харчы ымсыыта иэдэттэ. Билигин, дьэ, ити баар… Аны хаалбыт пассажир сөмөлүөккэ борогуонун төлөттөрүөхтэрэ, төлөттөрөллөрө да эрэбил. Республика иһигэр көтөөччү буоллаҕына, син да этэ, арай coҕypyy барыахтаах киһи буоллун? Оччоҕо, дьэ, иэдээн. Бэйэтэ балтараа мөһөөх…

Давидян бэҕэһээ сарсыарда эрдэ куорат иччитэхсийбит киин уулуссаларынан айаннаан иһэрин өйдөөтө. Орджоникидзе болуоссатыгар такси тохтобулугар икки уолу кытта икки кыыс тураллара, бэрт эрдэттэн далбаатаспыттара. Хара тирии сонноох кыыс икки илиитин бокуойа суох сапсыйа-сапсыйа, омунугар, адьас уулуссаҕа сүүрэн тахсыбыта. Aaha барыах курдук санаалааҕа да, туох имнэммитэ буолла, кыыһы аттынан көтүтэн иһэн, тоҕо туормастаабытын бэйэтэ да өйдөөбөтөҕө. Тута төрдүөн саба сырсан кэлэн, аны куотуо диэбиттии, иһирдьэ олорунан кэбиспиттэрэ. Салон иһэ сонно көрдөөх саҥаны сэргэ духуу, арыгы сытынан туолбута.

– Шеф, Хатыҥ Үрэх даачатыгар, – диэбитэ кинини кытта сэргэстэһэ олорбут кыһыл сирэйдээх багдаллыбыт уол. – Атаҕастыахпыт cyoҕa…

Массыынаҕа ыга олорбут дьону холдьохсон да туһа тахсыа суоҕун өйдөөн, итиэннэ кыргыттардаах сылдьар уолаттар үбү дэлэйдик ыскайдыылларын билэр да буолан, Назар тугу да хардарбакка, таксины төттөрү эргитэн, болуоссаты кыйа тэптэрбитэ.

Пааралар, кырдьык, «атаҕастаабат» гына төлөөбүттэрэ, ол кэнниттэн хаарга орохочуйар ыллык суолунан хаамса турбуттара.

Төннөн истэҕинэ, массыыната иҥнэс гыммыта, биир баллонун тыына тахсан хаалбыт этэ. Назар соччо уолуһуйбакка саппаас көлөһөтүн таһаарбыта уонна, багажник иһин одууласпахтаат, caҥa аллайбыта: домкратын бэҕэһээ Семка Сарычев уларсыбыта уонна төнүннэрбэтэх, бэйэтэ да умнан, төттөрү көрдөөбөтөх. Түүннэри күүлэйдиир пааралары, Семка Сарычевы, массыынатын үөхсэ-үөхсэ, киһитэ-сүөһүтэ мэлийбит даача суолугар бэрт уһуннук сыраласпыта. Тэйиччи ыал олбуоруттан уһун төһүү, ыарык, сыттык эҥин мастары аҕалтаан көлөһөтүн уларытан олордуор диэри 6-с сакааһын бириэмэтэ ааспыта. Ол да үрдүнэн Назарга, барбах да буоллар, эрэл кыыма кыламныыра – баҕар, пассажир атын тугу эмэ булан порка киирбитэ буолуо диэн. Онтуката ханна баарый… «Табыллыбатах наар аанньа» диэбиккэ дылы, бэҕэһээ киэһэ аны кэргэнэ: «Дьон бары үчүгэй кыбартыыралаахтар, биһиэхэ эрэ суох, эр киһи бyoлaaxтaaҥҥын, көлөөккүн…» – диэн быһа сулуйан таҕыстаҕа үһү. «Дьиэлэниэхпит-дьиэлэниэхпит, кыратык күүтэ түс, билигин да куһаҕаннык олорор үһүбүөт, оннооҕор бэйэбит «Волгалаахпыт» дии», – диэн кэргэнин өссө эбии сэтэрдибитэ: «Эн «Волгаҕар», бука, олорбоппут буолуо, сайын элээмэтигэр биирдэ эмэ массыыналанан ачыаһырар аата, ол бензинэ, саппаас чааһа хас да тыһыынчаны мэҥиэһиннэ ини…» – кыыһыран, кутуох-симиэх курдук буолан эрдэҕинэ, Назар сонун харбаат, таһырдьа ыстанан куоппута. Тотон өлөн ол-бу буолан эрдэҕин. Өссө «Волга» сириилээх-талыылаах. Маҥнай холбоһоллоругар холоон да хотууска этэ, биир эрэ уларыттар дьууппалааҕа. Билигин саҕынньах үөһэ саҕынньах, биһилэх үөһэ биһилэх, бэргэһэ үөһэ бэргэһэ. Ол тухары хараҕа туолбата. Аны кыбартыыраны баар гына охсуохтаах үһүбүн. Пушкин остуоруйатын эмээхсинигэр дылы…