Ҳар қандай билимлар соҳаси маълум даражада ҳақиқий тасаввурни (тушунчани) беради: аниқ амалиётдан назарий абстрактгача. Ўз навбатида ҳар қандай одамларни даража тасаввури реал ҳақиқати ўз мақсади ва ўзининг атроф дунёқарашини такомиллаштириш воситаси бўлади.
Ижтимоий ва ижтимоий функционал аспектларини, форма ва стилларни шакллантиришни семантикани, эстетикани ва бадиий образларни, шунингдек конструктив-техник, иқтисодий, ижтимоий маданий ва экологик шартларни архитектуранинг фаолиятида этно маданият ва регионал муҳимлигини, тарихий маданий қийматларини сақлаш, меъморий мерос, анъана ва новаторликни муносабатларини, тарихий тажрибаларни ижодий ўзлаштиришдир.
Билимлар даражаси ўзаро бир бирига ўтиш ва доимий ўзаро таъсирда, улар орасидаги чегаралар эса шартли равишда, илмий назарий қурилишини тўла билимлар тизимини юқори даражаси ҳисобланади.
Кўтарилиш жараёнининг ўзи аниқликдан абстрактгача, шунингдек ўзининг абстракция формасидан яна аниқликка қайтишни шакллантиради, бунда эса янги сифат тушунчаси даражаси пайдо бўлади.
Назарий умумлаштириш эмпирик маълумотлардан юқори туришни имконини беради ва уларни фикрлаб таққослаштириб, янги аввал кузатилмаган ёки фикрланмаган кўринишларни ва қонуниятчиликларини пайдо қилади.
Бунда эса билиш алоқаси ва боғлиқликдан фойдаланиш орқали, аниқ амалий билимларни ва тажрибаларни такомиллаштириш имкони яратилади.
Шуни инобатга олиш керакки, ҳар қандай назарияни шакллантириш бир қатор йўл қўйилган ва аниқланган реал ҳолатни идеаллашувидир.
Бу керак, чунки алоҳида, тасодифан такрорланиш «фрагментлардан» ҳақиқатни излаш кўпроқ расмиятчиликнинг назарий вазиятидир. Айрим ҳолатларни реал объектив ҳолатини умумлаштириш асосида олимлар масалани моҳиятини жараёнларини ёки хусусиятларини моделини ишлайдилар.
Бу моделлар аввал аниқланмаган предметларни ва жараёнларни яратишни асоси бўлиб хизмат қилади. Лекин уларни янгилиги инсон тараққиёти йўлида қисқа муддатлидир, чунки моддий муҳит бузилади, ва кўп жараёнлар эскиради.